Zdrowe odżywienie

Teraz, kiedy dziecko jada z nami wspólne posiłki, chciałabym lepiej i zdrowiej gotować dla całej rodziny. Na co muszę zwracać uwagę?

Zwróć uwagę na fakt, że posiłki dziecka w pierwszych dwunastu miesiącach znacznie się różnią od posiłków dorosłych.

 Dopiero z chwilą ukończenia jednego roku, kiedy pojawią się pierwsze ząbki i układ trawienny już prawidłowo funkcjonuje, dziecko zaczyna jadać „z du­żymi". Wcześniej przy gotowaniu należy jednak uwzględniać potrzeby dziecka. Zdrowe odżywianie w pierwszym roku życia oznacza dla ciebie i twojego dziecka spokojne próbowanie posiłków w postaci papek i zaopatrzenie go we wszystkie niezbędne składniki od­żywcze.

Czy mogę sięgać po gotowe potrawy?

„Słoiczki" jako potrawy uzupełniające mają dziś oczywiście znaczącą pozycję. Są wielkim ułatwieniem w żywieniu dziec­ka podczas podróży czy męczących dni. Jednak posiłki, któ­re składają się tylko z gotowych produktów, na dłuższą me­tę mogą mieć wady. Taki sposób odżywiania jest drogi, zawiera niekiedy zbyt wiele węglowodanów w postaci cu­kru i dlatego potrawy są często zbyt słodkie. Zawierają zbyt mało wysokowartościowych tłuszczów i niekiedy zbyt dużo soli. Duża ilość różnych składników może wywołać alergie, a dziecko przyzwyczai się do jednakowego smaku. Jeśli się­gasz po słoiczki, wybieraj produkty, które nie zawierają cu­kru (także cukru słodowego czy gronowego) ani soli, a w ich skład wchodzi tylko niewiele produktów. Musi to być odno­towane na etykiecie. Od niedawna na etykietach posiłku ze słoiczka zaznacza się także zawartość witaminy C.

 Jakie składniki są najzdrowsze przy  gotowaniu w domu?

Już podczas zakupów musisz starannie wybierać produkty. Do przygotowywania posiłków najlepsze są składniki kon­trolowane ekologicznie. Odpowiednie produkty kupisz w sklepach ze zdrową żywnością, w sklepach ekologicznych lub w odpowiednich działach w supermarkecie. Potrawy przygotowane ze świeżych składników pobudzą apetyt dziecka i zapewnią mu wszystkie niezbędne składniki od­żywcze. Dziecko może rozwinąć swoje upodobania sma­kowe i awersje, a ty masz kontrolę nad tym, co ono jada - jest to szczególnie ważne w przypadku alergików.

 Chętnie zmniejszyłabym napięcie  towarzyszące posiłkom. Jak mogę I obudzić w dziecku radość jedzenia?

W okresie przejściowym z karmienia piersią lub butelką do stałych posiłków twoje dziecko powinno poznawać jak najwięcej urozmaiconych potraw. Powinno nauczyć się reagować na głód i sytość i odczuwać radość z jedzenia. W tym celu musisz nieco zmniejszyć swoje wymagania do­tyczące kultury jedzenia, którą dziecko może przyswoić w późniejszym okresie. Pomyśl o tym, że już w okresie karmienia piersią je­dzenie nie służy tylko zaspokojeniu głodu, ale także za­spokojeniu innych potrzeb i zmysłów. Takie traktowanie posiłków może przetrwać aż do dorosłego wieku, kiedy większą rolę zaczyna odgrywać zmysłowość. Dzięki swej ciekawości i bawiąc się jednocześnie, twoje dziecko zacz­nie odkrywać, że wypuszczanie powoli herbatki z ust lub nagle jej wypluwanie jest zabawne, a wypluwanie papki na stół i obserwacja, jak tapla się na podłodze - jest bar­dzo zajmujące. Dziecko będzie ściskać pomiędzy palcami kawałki kartofli i z radosnym uśmiechem odkrywać, że powstają z nich małe kiełbaski. Pozwól dziecku, aby dało upust swoim zmysłom - nie zawsze, ale wystarczająco czę­sto, aby mogło odkryć radość jedzenia.

Rada

Nie przysuwaj wysokiego krzesełka zbyt blisko ściany, tak aby spadająca właśnie papka nie trafiła na tapetę. Pod krzesełko podłóż plastikową płachtę, abyś nie musiała zbyt dużo i często wycierać. Wokół szyi dziecka zawiąż śliniaczek, który jest odpowiednio duży, aby „schwytać" wyplutą papkę.

Jakie zapotrzebowanie na składniki  odżywcze ma moje dziecko?

Do wzrostu i właściwego rozwoju dziecko potrzebuje du-zei dawki energii. W przypadku niemowląt dawka wyno­si 80-no kcal na kg wagi ciała, a u dziecka rocznego ok. 70-80 kcal. Cegiełki budulca to białko, węglowodany 'tłuszcze, które występują w idealnym zestawieniu w po­karmie kobiecym. Od 40 do 50% swego dziennego zapotrzebowania dziecko przyzwyczajone już do stałego jedzenia, może otrzymywać w postaci węglowodanów, zawartych w zbo­żach, warzywach, owocach i ziemniakach. Produkty te dostarczają poza tym cennych witamin. Niemowlęta potrzebują posiłków bogatych w tłuszcz, ponieważ niewielka masa tłuszczu dostarcza dużo ener­gii. Tłuszcz zawiera niezbędne nienasycone kwasy tłusz­czowe i w tłuszczach rozpuszczają się witaminy A, D, E i K, co wspomaga ich wchłanianie z owoców i warzyw. Udział tłuszczu w posiłkach powinien pod koniec pierw­szego roku życia wynosić 35-40%, z tego polowa to tłusz­cze zwierzęce, przede wszystkim masło. Po ósmym mie­siącu życia można uzupełnić dietę dziecka olejami wytłaczanymi na zimno, zawierającym nienasycone kwa­sy tłuszczowe (przed ósmym miesiącem życia olejki ete­ryczne mogą wywołać alergię). Tłuszcze w wędlinach, mięsie i serze żółtym są mniej wartościowe, natomiast tłuszcz w żółtku jajka zawiera bardzo dużo witamin. Zawartość białka w pokarmie matki jest optymalnie przystosowana do potrzeb dziecka. Posiłki dla niemowląt powinny zawierać najwyżej 15% białka. W pierwszych mie­siącach życia białka mogą wywołać alergię, dlatego posił­ki z dodatkiem białka powinno się wprowadzać później. Mleko, jajka i mięso są źródłem białka zwierzęcego, białka roślinne powinny pochodzić z takich roślin jak ziemniaki i jęczmień. Ich cegiełki - aminokwasy - uzupełniają się wzajemnie, odpowiednio do zapotrzebowania dziecka.

 Co i w jakich ilościach powinno pić teraz H moje dziecko, jeśli nie jest już karmione I piersią?

Twoje dziecko, dopóki jest karmione wyłącznie piersią, nie potrzebuje niczego więcej poza posiłkami mlecznymi. Dzie­ci karmione z butelki mają większe zapotrzebowanie na pły­ny, kiedy w lecie intensywnie się pocą lub cierpią na bie­gunkę, mają gorączkę czy wymiotują. Wtedy korzystna Od dziecka karmionego piersią do lakomczuszka okazuje się butelka z wodą lub niesłodzoną herbatką. Tak­że po wprowadzeniu dodatkowych posiłków najlepszą me­todą na ugaszenie pragnienia jest herbatka, najlepiej sa­modzielnie przygotowana lub woda mineralna z adnotacją „nadaje się dla niemowląt". Soki niezbyt dobrze gaszą pra­gnienie, ponieważ zawierają zbyt dużo cukru. Jeśli dziecko powoli zaczyna jadać przy rodzinnym sto­le, jego zapotrzebowanie na płyny (razem z płynami w papkowatych posiłkach) wynosi ok. 100 ml na kilogram wagi ciała dziennie.

Czy mogę wykorzystać kuchenkę H mikrofalową do przygotowania posiłków  dla dziecka?

Kuchenka mikrofalowa sprawdza się bardzo dobrze, gdy odgrzewasz przygotowane samodzielnie zapasy (a nie go­tujesz ich). Zwykle podgrzewa się przy mocy 600 watów (aparaty o mocy 500 watów powinny być nastawione na 1-2 minuty dłużej). Kuchenki mikrofalowe, tak jak szybkowar, łagodnie obchodzą się z cennymi składnikami, jeśli postępujesz zgodnie z instrukcją obsługi. Zbyt długo podgrzewane po­siłki tracą dużo ze swej wartości odżywczej. Zawsze do­brze mieszaj papkę i próbuj, czy ma już właściwą tempe­raturę. Potrawy podgrzewają się nierównomiernie i dziecko mogłoby się oparzyć. Jeśli masz generalnie krytyczny stosunek do kuchenek mikrofalowych lub nie masz w ogóle w domu kuchenki, możesz wykorzystać metody alternatywne takie jak kąpiel wodna czy szybkowar.

Jakie mogę stosować przyprawy i zioła,  żeby poprawić smak posiłków mojego  dziecka?

Kubki smakowe dziecka są o wiele bardziej wrażliwe i mniej "wykształcone niż twoje. Dlatego nie powinnaś do­prawiać potraw zgodnie ze swoim smakiem! Sól i przy­prawy zbytnio obciążają nerki dziecka. Świeże, drobno posiekane zioła (z uprawy ekologicznej) lub masło czy olej z zarodków są dla twojego dziecka pikantną odmianą. Do słodzenia papek warzywnych możesz dodać nieco musu bananowego, soku pomarańczowego lub rozgnie­cioną truskawkę. Możesz także pozwolić dziecku rozko­szować się czystym smakiem ziemniaków, marchewki czy brokułów, bez żadnych przypraw.

Rada

Aż do pierwszych urodzin dziecko nie powinno dostawać miodu, który może zawierać niebezpieczne przetrwalniki bakterii, w wyniku czego może wystąpić ciężka choroba ze skurczami mięśni. Miód w gotowych potrawach jest z tego względu nie do pomyślenia.

Gotowane, pieczone czy duszone

- co jest najlepsze dla mojego dziecka?

Czy mogę pozwolić dziecku jeść palcami? Czy od razu powinnam mu tego zabraniać, aby się nie przyzwyczaiło?

Smażenie, frytowanie i grilowanie są nieodpowiednie dla dziecka. Natomiast duszenie lub pieczenie w folii zacho­wuje składniki odżywcze, które najlepiej są dopasowane do delikatnych kubków smakowych niemowlęcia. Masło i olej należy dodawać dopiero po ugotowaniu. Zeby wyostrzyć zmysły i zaspokoić ciekawość dziecka, po­zwól mu od czasu do czasu spróbować jak smakuje je­dzenie palcami. Nadają się do tego celu małe kawałki go­towanych ziemniaków, owoce, marchew, kulki ryżowe, skórka od chleba, wafle ryżowe i herbatniki pelnoziarniste.

Czy mogę trzymać na gazie przygotowane jedzenie, jeśli moje dziecko prześpi porę posiłku?

Jeśli dziecku zdarzy się dłużej pospać, wstaw raczej go­tową papkę do lodówki i podgrzej ją tuż przed karmie­niem. Trzymanie na palniku niszczy witaminy tak samo jak światło i powietrze. W posiłku mogą się rozwinąć za­razki. Dlatego aby zachować cenne składniki, powinnaś myć warzywa i owoce tuż przed jedzeniem, obierać je i kroić lub zamrażać. Nie należy podawać dziecku od­grzewanych posiłków, chyba że chodzi o papkę wcześniej zamrożoną.

Mój mąż i ja jesteśmy wegetarianami. Całą ciążę i ja, i moje dziecko przebyliśmy zdrowo. Czy teraz, karmiąc już dziecko dodatkowymi posiłkami, mogę zrezygnować z mięsa?

Jeśli już podczas ciąży odżywiałaś się bezmięsnie, ale pra­widłowo, to znasz reguły, których musisz przestrzegać bę­dąc wegetarianką. Jeśli nadal trzymasz się sztywnych reguł, możesz zre­zygnować z mięsa wbrew wszelkim ostrzeżeniom, wypo­wiadanym czasem przez niektórych specjalistów. Tylko su­rowe wegańskie odżywianie (bez żadnych tłuszczów zwierzęcych), wykraczające poza ustalone reguły, mogło­by doprowadzić do poważnych objawów niedoboru u dziecka. Sposób odżywiania, poznawany przez niemowlęta z chwi­lą wprowadzenia posiłków dodatkowych i utrwalony w wieku dziecięcym i młodzieńczym, zostaje zachowany także i w wieku dorosłym. Owo-lakto wegetariańskie od­żywianie jest godne polecenia ze względu na aspekt je­dzenia stałego, które musi dostarczyć wszystkich warto­ściowych składników odżywczych, jeśli jest urozmaicone i zawiera wystarczająco dużo źródeł żelaza i cynku po­chodzenia roślinnego. Jednak nie wystarczy po prostu zli­kwidować ryby i mięso z jadłospisu. Optymalnym uzupeł­nieniem jest dieta wielowartościowa. Różnorodność składników odżywczych w każdym produkcie spożywczym zapobiega jednostronnemu odżywianiu i w wyniku tego objawom niedoboru. Ścisła dieta wegetariańska w okresie rozwojowym nie jest zalecana przez polskich specjalistów.

Z jakich źródeł moje dziecko czerpie żelazo, jeśli ja jestem wegetarianką?

Zwracaj uwagę na staranne zestawienie posiłków dziecka, które powinny zawierać wystarczająco dużo źródeł żelaza, w połączeniu z sokami zawierającymi witami­nę C, owocami i warzywami (patrz kolejne pytanie).

Żelazo pochodzenia zwierzęcego jest bez wątpienia do­brze przyswajalne przez organizm człowieka, lepiej od znaj­dującego się w roślinnych produktach spożywczych. W po­łączeniu z owocami i warzywami zawierającymi witaminę C żelazo pochodzenia roślinnego bez kłopotów jest przyswa­jane przez organizm. Jeśli będziesz pamiętać, aby stosować w diecie produkty spożywcze zawierające żelazo (patrz wy­kaz na następnej stronie), po każdej papce warzywnej dasz dziecku na deser kilka łyżeczek papki owocowej z witami­ną C. Dziecko ma zapewnioną wystarczającą ilość żelaza, ponieważ dodatek naturalnej witaminy C podwaja lub na­wet wzmaga pięciokrotnie przyswajalność żelaza pochodzenia roślinnego. Pokarm kobiecy jest najlepszym napo­jem zawierającym witaminę C. Możesz także podawać swe­mu dziecku raz dziennie odżywkę dla niemowląt na bazie soi (sklep ze zdrową żywnością) z odpowiednio dobraną dawką żelaza (uwaga: soja może działać alergizująco).

Produkty spożywcze zawierające żelazo:

> Proso, szarłat (amarant), owies, Grunkern (specjalnie przygotowane ziarna orkiszu, zerwane zielone przed dojrzeniem i palone w piecu, popularne w Niemczech) i inne gatunki zboża.

> Suszone morele, daktyle, śliwki, rodzynki.

> Koper włoski, skorzonera, marchew, brokuły, natka pietruszki.

> Soczewica, groszek, ciecierzyca.

> Naturalny (niełuskany) ryż, tofu.

> Mus migdałowy, mus sezamowy, sok winogronowy, syrop z buraków cukrowych.

Dodatki zawierające witaminę C ?

> Zielona pietruszka, sok pomarańczowy, kiwi lub niesłodzony mus z oliwnika.

> Kartofle tłuczone.

Jak ułożyć jadłospis, żeby odżywiać dziecko w sposób pełnowartościowy?

Płatki zbożowe z prosa, owsa, jęczmienia, pszenicy i niełuskanego ryżu są podstawą do przygotowania goto­wanej lub surowej papki zbożowej. Gotuje się cale ziarna prosa, gryki i ryż oraz Grunkern (nadaje papkom dla dzie­ci wspaniały smak). W przypadku warzyw obowiązuje prosta reguła: zmie­niaj ich gatunki w taki sposób, aby dziecko otrzymywało zarówno owoce, których części jadalne rosną nad ziemią (np. koper włoski, brukselka itd.) jak i takie, które rosną pod ziemią (np. marchew, pasternak itd.). Dzięki temu die­ta będzie optymalnie zestawiona. Tofu i inne produkty sojowe są łatwo przyswajalnymi źródłami białka, które zawierają ponadto inne składniki od­żywcze, takie jak wapń i żelazo. Jednak w przypadku ro­dzinnego obciążenia uczuleniami na soję powinnaś z niej zrezygnować z powodu dużego niebezpieczeństwa alergii.

Samodzielnie wyhodowane, świeże kiełki (lub ze skle­pu ekologicznego) są bogate w witaminy, kwas foliowy, wapń, żelazo i magnez. Dodanie łyżeczki zmiksowanych kiełków do papki warzywnej wzbogaca jadłospis. Owoce, świeże i suszone, mogą być podstawą do przy­gotowania osobnej papki, np. jabłkowej lub bananowej, lub dodatkiem do innych papek. Nie oszczędzaj na wy-sokowartościowych tłuszczach. Stosuj olej z zarodków, później także masło, płynną śmietanę i mleko. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach i kwas linolowy są niezbędne w prawidłowym odżywianiu. Przede wszystkim powinnaś podawać na stół tylko świeże produkty z upraw kontrolowanych. Głównym składnikiem pełnowartościowego odżywiania są zboża i produkty zbo­żowe. Do przygotowania papek zbożowych najlepiej na­daje się pszenica, jęczmień, proso, ryż i mąka gryczana. Zboża zawierające gluten wprowadza się do jadłospisu po ukończeniu 9. miesiąca życia. Stosuj mąkę z pełnego prze­miału, ponieważ zwykle zawiera ona dwukrotnie więcej witamin i o wiele więcej żelaza, więcej składników mine­ralnych i mikroelementów niż białe mąki.

Pełnowartościowe i bezmięsne - smaczne przepisy dla dzieci

polenta dla dzieci

Zagotować 375 ml wody, ciągle mieszając wsypać 75 grysiku kukurydzianego, gotować ok. 5 min na małym ogniu. Mieszać przez cały czas. Dodać 3 łyżeczki masła lub oleju i gotować jeszcze °k. 15-30 min. Podzielić polentę na trzy porcje i przechowywać porcje w lodówce. Taką polentą można uzupełnić południową papkę warzywną. Nadaje się także jako posiłek południowy - wtedy dodajemy ok. 100 g musu owocowego.

Pierwsze muesli dla dziecka ze świeżych ziaren

1 łyżkę drobno posiekanego orkiszu namoczyć przez noc w 2 lub 4 łyżkach wody lub jogurtu (trzymać

w lodówce), pokroić drobno 100 g owoców i doda do papki.

Podstawowy przepis na papkę zbożowo-mleczną

2 czubate łyżki drobno posiekanego zboża lub płatków zbożowych wymieszać z 200 ml wody i mieszając zagotować. Gotować na małym ogniu przez około 5 min. Następnie uzupełnić mlekiem hipoalergicznym dla niemowląt rozpuszczonym w niewielkiej ilości przegotowanej wody. Dodać nieco owoców lub soku bogatego w witaminę C.

Przepis podstawowy na papkę zbożową

1 czubatą łyżkę posiekanego zboża lub płatków zbożowych wymieszać z 100 ml zimnej wody i mieszając doprowadzić do wrzenia. Gotować na małym ogniu ok. 5 min. Dodać 1 łyżkę masła lub oleju i 100 g musu owocowego.